Đào tạo định hướng

   Du học sinh, thực tập sinh có thể dễ dàng hòa nhập và ổn định cuộc sống mới ở đất nước Nhật Bản thì cần được những định hướng cơ bản trong cách giao tiếp, sinh hoạt của người Nhật.

   Nhật Bản và Việt Nam đều là hai đất nước phương Đông, nhưng trong văn hóa giao tiếp Nhật Bản lại những điểm khác biệt. Để tránh những trường hợp “dở khóc dở cười” khi học tập và làm việc tại Nhật Bản, các bạn hãy chú ý những điều sau nhé.

Nghi thức cúi chào

   Trong lần đầu đầu tiên gặp một người Nhật, nghi thức cúi chào là điều không thể thiếu. Cúi chào là nét văn hóa rất đặc trưng của người Nhật. Việc cúi chào mang nhiều ý nghĩa và hàm ý. Theo văn hóa Nhật Bản khi cúi chào mình mà người kia vẫn đứng nguyên thì quả thật là bất lễ. Do đó, khi gặp nhau cả hai người sẽ cùng cúi chào nhau.

   Người Nhật sử dụng ba kiểu cúi chào: kiểu Saikeirei, kiểu Futsuurei, kiểu Eshaku. Với cấp trên, người lớn tuổi, ta theo nghi thức chào cúi sâu 90 độ, với bạn bè cùng trang lứa và hầu hết mọi người, thường ta cúi 30 độ, còn với những người dưới tuổi, ta thường cúi 15 độ. Nắm bắt được ý nghĩa của việc cúi chào sẽ giúp bạn trở nên lịch sự hơn khi giao tiếp với người Nhật.

Đối với nam: Tư thế cúi chào đúng nhất là hai bàn tay duỗi thẳng, khép ngón, khép hai cánh tay sát bên sườn, và cúi xuống.

Đối với nữ: Hai tay duỗi thẳng, đặt trước người tạo thành hình chữ V sao cho bàn tay phải đặt trên bàn tay trái, ngón tay duỗi thẳng và khép lại, rồi từ từ cúi chào.

Người Nhật trao danh thiếp sau chào hỏi

   Sau khi chào hỏi, người Nhật sẽ trao danh thiếp cho nhau. Người Nhật thường không có thói quen giới thiệu tỉ mỉ về bản thân như chức vụ, nghề nghiệp hay liên lạc cá nhân,… mà chỉ cần qua danh thiếp là họ đã có thể biết được những điều này.

   Khi trao danh thiếp, người Nhật luôn hướng danh thiếp về đối phương, sao cho người đối diện có thể nhìn thấy toàn bộ danh thiếp. Nếu khi trao mà danh thiếp bị lộn ngược sẽ được coi là không tôn trọng đối phương.

Khi đến chơi nhà

   Khi được mời đến thăm nhà người Nhật, những chú ý quan trọng về cách xưng hô, ăn uống, quà cáp… là điều cần được lưu ý nhiều nhất. Người Nhật rất quan tâm đến thái độ ứng xử của bạn khi đến chơi nhà, nó có thể giúp mối quan hệ trở nên khăng khít hơn, song cũng có thể tồi tệ nếu ta không biết những quy tắc nho nhỏ tại gia của họ.

   Khi đến chơi nhà người Nhật, có thể chuẩn bị quà tặng nhưng cần lưu ý một số điều kiêng kỵ khi chọn mua quà cho người Nhật:

+ Không tặng tranh có hình con cáo hoặc con thằn lằn vì chúng thể hiện sự thiếu tao nhã. Đối với người Nhật, chúng là biểu tượng cho sự “mắn” trong sinh nở hoặc thể hiện sự thủ đoạn.

+ Không tặng người Nhật những món đồ như: dao, kéo vì người Nhật coi đó là điểm báo của sự chia ly, ly hôn hoặc phân ly.

+ Khi tặng quà, người tặng sẽ kèm theo câu nói: “Mặc dù không có giá trị gì, nhưng xin ông/ bà hãy vui lòng nhận cho”.

+ Không nên mở quà ngay trước mặt người tặng vì như thế sẽ bị coi là không tôn trọng người tặng và tham lam.

Văn hóa giao tiếp bằng mắt

   Trong văn hóa giao tiếp người Nhật, khi nói chuyện mà nhìn thẳng vào người đối thoại thì bị xem như là một người thiếu lịch sự, khiếm nhã và không đúng mực. Người Nhật thường tránh nhìn trực diện vào người đối thoại. Họ thường nhìn vào một vật trung gian như caravat, một cuốn sách, đồ nữ trang, lọ hoa…, hoặc cúi đầu xuống và nhìn sang bên.

Sự im lặng trong giao tiếp

   Người Nhật họ sử dụng sự im lặng như một cách để giao tiếp và họ tin rằng nói ít thì tốt hơn nói quá nhiều; và họ quan tâm nhiều đến hành động hơn là lời nói. Ví như trong buổi thương thảo, người có vị trí cao nhất thường ít lời nhất và những gì anh ta nói ra là quyết định sau cùng, im lặng cũng là cách không muốn làm mất lòng người khác.

Trang phục thể hiện văn hóa giao tiếp

   Nguyên tắc là sang trọng và hợp mốt. Người Nhật rất để ý và coi trọng chất lượng, đẳng cấp. Ăn mặc xuềnh xoàng bị coi là thiếu sự tôn trọng họ. Ngoài trang phục truyền thống nổi tiếng là Kimono thường được mặc trong các mùa lễ hội, thì trong đời sống hàng ngày thì cách ăn mặc cần thể hiện được sự sang trọng và phù hợp với người mặc nhất là phụ nữ cần ăn mặc kín đáo.

Lưu ý khi vẫy tay khi gọi ai đó

   Khi muốn vẫy tay để gọi một ai đó thì nên để thẳng tay và lòng bàn tay hướng xuống, sau đó vẫy vẫy các ngón tay xuống, nếu bạn cong một vài ngón tay trong không khí thì đó được coi là sự tục tĩu trong văn hóa giao tiếp Nhật Bản.

   Nếu bạn chỉ tay vào một ai đó thì bạn đã mắc phải một lỗi giao tiếp rất nghiêm trọng. Thay vì chỉ tay vào đối phương bạn hãy mở rộng bàn tay ngửa lên như đang bưng một cái mâm và chỉ về hướng của người đó.

Cử chỉ gật đầu

   Khi đang lắng nghe người khác nói, người Nhật Bản sẽ thường nở nụ cười hoặc thể hiện bằng những cái gật đầu nhẹ. Cái gật đầu chính những câu từ lịch sự nhất mà chúng ta không thể tìm thấy được trong các loại ngôn ngữ khác.

Văn hóa xin lỗi, cảm ơn

   Ở Nhật, có rất nhiều từ, cụm từ mang ý nghĩa xin lỗi, cảm ơn. Xin lỗi lịch sự, xin lỗi vì vấn đề nghiêm trọng, xin lỗi với thái độ hối lỗi, xin lỗi vì muốn khiêm nhường, xin lỗi nguyên câu, hoặc xin lỗi dạng lược bớt khi trong mối quan hệ thân mật… Khi người Nhật giao tiếp, họ tương tác dựa vào người nghe, lấy người nghe làm trung tâm và rất chú trọng làm thế nào để cho đối phương cảm thấy dễ chịu. Họ rất ít khi làm phiền người khác bởi cảm xúc riêng của mình, dù cho có chuyện buồn nhưng khi giao tiếp họ luôn mỉm cười.

Tiết chế cảm xúc

   Người Nhật không tranh cãi công khai. Nếu có chuyện gì thì xin bạn hãy cố gắng che giấu suy nghĩ và ấn tượng riêng. Nói thẳng ra hoặc để cho người Nhật nhận thấy sẽ bị coi là không tinh tế.

Nói giảm nói tránh

   Thay vì đi thẳng vào vấn đề, người Nhật hay nói quanh co hoặc nhẹ nhàng đưa ra gợi ý. Tuy nhiên, cũng có đôi khi họ nói thẳng ra ý kiến của mình rõ ràng nhưng cẩn thận để người khác không nổi giận.

Lưu ý khi nói lời khen

   Nói lời khen với người Nhật cũng nên hết sức cẩn thận. Chẳng hạn như nếu khen – cho dù thật lòng – “Ông/Bà thuyết trình thật tuyệt vời” sẽ khiến người Nhật bối rối và hiểu nhầm là phê phán theo đường vòng. Ai muốn khen ngợi người Nhật Bản thì chỉ nên đề cập đến cái yếu kém của chính mình chứ không tán dương thành tích của người khác. Khen ngợi người Nhật cách tốt nhất, lý tưởng nhất là xin họ một lời khuyên.

Lưu ý khi nghe điện thoại

   Khi nói chuyện điện thoại, người Nhật thậm chí còn mỉm cười hoặc cúi người chào người bên kia, như thể đang đứng trước người đó vậy. Vì thế, bạn nên đợi người Nhật bỏ máy xuống trước, sau đó mới bỏ máy điện thoại, hoặc tắt máy của mình, để tránh bị coi là thiếu lịch sự hay không được chỉ bảo cặn kẽ.

Lưu ý khi trả tiền

   Khi đi ăn, nếu bạn muốn là người trả tiền thì trước đó bạn hãy nói với người phục vụ. Không được tính cộng lại, kiểm tra con tính trên hóa đơn thanh toán. Sa đà công khai vào chuyện tiền bạc như vậy bị coi là không tinh tế và tao nhã.

Một số nguyên tắc sinh hoạt thường ngày của người Nhật Bản

Gõ bát hoặc cắm đũa lên bát cơm

   Trong bữa ăn, các bạn không nên gõ đũa lên bát, vì theo quan niệm của người Nhật thì hành động này chỉ dành cho ăn mày. Cũng không nên cắm đũa lên bát cơm, vì đây là hành động chỉ dành cho người đã mất. Cắm đũa lên bát cơm sẽ mang đến những điều đen đủi cho gia đình. Đặc biệt lưu ý là trong bữa ăn không đổ nước sốt đậu nành lên cơm trắng

Đúng hẹn, đúng giờ

   Khi nói chuyện và làm việc với người Nhật chắc bạn cũng đã biết người Nhật rất giữ lời hứa khi đã đặt hẹn người khác họ sẽ không đến muộn hay hủy hẹn mà không báo trước.Nếu có việc khẩn cấp thì người Nhật sẽ báo cho bạn trước.Trong khi đó đối với người Việt thì khi trời mưa thì đó là lúc mà chúng ta có “cơ hội” để đến muộn hoặc hủy hẹn .

Văn hóa uống rượu ở Nhật Bản

   Văn hóa uống rượu cũng là điều đáng chú ý tại Nhật Bản. Tại Nhật, rượu Sake rất được ưa chuộng. Không nên đi uống rượu một mình, cũng không nên chỉ rót rượu cho mình mà nên tôi rót cho bạn, bạn rót cho tôi.

Con số 4

   Số 4 hay còn gọi là “tứ”, phát âm gần giống “tử”. Đây được xem là số không may mắn theo quan niệm của người Nhật. Để tránh con số này, một số khách sạn còn không có phòng số 4.

Không quay đầu về hướng Bắc khi ngủ

   Quay đầu về hướng Bắc là tư thế đặt người chết. Do đó, khi nằm ngủ bạn nhớ đừng quay đầu về phía Bắc nhé.

Cắt móng tay, móng chân vào ban đêm

   Theo quan niệm của người Nhật Bản, nếu bạn cắt móng tay, chân vào ban đêm thì khi cha mẹ của bạn mất, linh hồn của họ sẽ không thể trở về nhà thăm các bạn nữa.

Bước vào nhà mà vẫn đi giày

   Khi bước vào nhà một ai đó, các bạn sẽ nhìn thấy kệ giày được đặt ngay cửa ra vào. Nơi là nơi khách cởi giày và đặt giày lên. Khi bước vào nhà một ai đó, nếu bạn vẫn đi giày vào nhà sẽ bị coi là thiếu lịch sự. tại một số nơi công cộng như: chùa, đền, nhà hàng,… các bạn có thể đặt giày thành hàng.

Hạn chế hành động ôm

   Đối với một số quốc gia, ôm là cách thể hiện sự thân mật. Tuy nhiên, người Nhật Bản thường không thoải mái khi được người lạ ôm. Tốt nhất, bạn chỉ nên bắt tay nhẹ nhàng và cúi chào để thể hiện sự lịch sự.

Không đi bộ về phía bên phải, luôn đi vào vạch kẻ đường khi sang đường

   Tuyệt đối tuân thủ luật giao thông khi đến Nhật, nếu vi phạm họ sẽ lớn giọng chê bai khi nhìn thấy một người đi ẩu, sang đường không đúng quy định.

Hút thuốc ngoài trời sẽ bị phạt

   Việc hút thuốc ngoài trời sẽ có thể bị phạt lên đến 50.000 yên (khoảng 8 triệu đồng), chỉ trừ một số góc phố cho phép hút thuốc lá.

Không xả rác

   Hãy phân loại rác trước khi cho vào thùng để giúp việc tiêu hủy, xử lý rác được dễ dàng hơn.

Văn hóa xếp hàng

   Học cách xếp hàng sẽ giúp bạn có được cái nhìn thiện cảm hơn từ những người dân bản địa, bởi sống tại đây bạn sẽ thấy rằng từ các thang cuốn đến xà lan, cửa hàng mọi người đều xếp hàng một cách rất trật tự.

Không gây ồn ào trên tàu điện ngầm

   Đi tàu hỏa hay tàu điện, bạn có thể thoải mái tự do trang điểm, chơi điện tử, nhắn tin hay ngủ, miễn là không gây ồn ào. Và hãy nhớ là không bao giờ ăn uống trên tàu nhé.

Ngồi bắt chéo chân

   Đặc biệt không nên ngồi bắt chéo chân khi bạn sống ở Nhật Bản.

Không cần đưa tiền tip

   Nếu bạn để lại tiền tip sau khi ăn tại nhà hàng, đi taxi hoặc được người khác chăm sóc thì cũng đừng ngạc nhiên nếu bị đuổi theo trả lại vì nghĩ rằng bạn quên lấy tiền thừa.

   Không mặc đồ bơi khi tắm suối nước nóng, không huýt sáo vào buổi tối, không được hái hoa Sakura, hãy nói “Kanpai” trước khi uống.

Một số điều cần lưu ý khác:

+ Nếu bạn vô tình gặp một chiếc xe tang, bạn phải giấu ngón tay cái của mình đi. Bạn không nên tùy tiện giơ ngón tay cái hoặc tay út lên. Bởi ngón tay cái ý chỉ bạn trai, ngón tay út có ý nghĩa là người bạn gái.

+ Không nên mặc cả khi đi mua hàng tại Nhật Bản, đây được xem là điều thất lễ. Do đó, tất cả các mặt hàng tại Nhật Bản luôn có giá niêm yết rõ ràng.

+ Không nên tặng khăn mùi xoa cho bạn bè, bởi khăn mùi xoa là biểu hiện của việc bạn muốn chấm dứt quan hệ.

+ Bạn đừng ngần ngại khi nói: “cảm ơn, xin lỗi hay phiền bạn,….” Đây là những câu nói thể hiện sự lịch sự trong giao tiếp.

+ Một số người Nhật khi tham dự lễ cưới hay đến nhà bạn bè ăn cơm thường cố ý để lại để thừa một chút, sau đó gói thức ăn mang về. Hành động này thể hiện sự gần gũi, mọi thứ chẳng có gì gọi là xa lạ.

+ Không nên vừa ăn vừa đi trên đường phố, đây được coi là hành động thiếu lịch sự. Ngoài ra, tại Nhật Bản, ăn uống trên tàu cũng được coi là điều cấm kỵ. Với người dân Nhật Bản, ăn uống ngoài đường phố chỉ khi có các lễ hội văn hóa hoặc âm nhạc.

+ Khi đến thăm người ốm, không nên tặng hoa, hoa có chậu hoặc trà. Bởi theo người Nhật, đây là những món quà mang ý nghĩa không tốt.

+ Không nên tặng tất, giày dép cho cấp trên hoặc người lớn tuổi. Tặng những vật phẩm này, người được nhận sẽ nghĩ bạn không kính trọng họ.

+ Trong bữa ăn:

Không được cắm đũa vào chén cơm và để lại đó, không dùng đũa gắp thức ăn cho người khác. Bởi hành động này thường chỉ diễn ra ở đám tang do vậy không nên dùng trong bữa ăn hàng ngày.

Nếu phần ăn hơi to thì bạn có thể dùng đũa cắn một miếng rồi để phần còn lại xuống không sao.

Điều đặc biệt là khi ăn tạo ra tiếng động cũng không sao. Bởi nhiều gia chủ họ hiếu khách, họ sẽ cảm thấy vui khi nghe thấy tiếng xì xụp của bạn, điều này chứng tỏ đồ ăn rất ngon miệng đối với bạn. Bạn nên dùng đũa gắp phần ăn trong chén súp trước rồi mới nâng chén lên uống nước dùng. Nên ăn tất cả những gì được dọn mời.

+ Trong phòng vệ sinh:

Nếu trước cửa nhà vệ sinh có những đôi dép để đi trong nhà vệ sinh, thì bạn nên dùng nó để đi vào. Và nếu bạn đi nhà vệ sinh công cộng thì nhớ giữ gìn vệ sinh chung.

+ Việc bạn hỉ mũi nơi công cộng được xem là sự thô lỗ: Điều này là điều tối kỵ nhất ở nơi công cộng tại Nhật Bản.

+ Sử dụng phương tiện giao thông công cộng: Bạn nên nhớ điều này là luôn luôn phải xếp hàng khi lên tàu, xe và tránh va chạm với người khác. Nếu bạn có balo hay túi xách hãy tháo ra cầm ở tay trước khi lên xe và để ở trước chân để tránh đụng vào ai đó. Trên xe luôn nhớ hãy nhường ghế cho người già, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai thể hiện phép lịch sự.

+ Sử dụng phòng tắm công cộng: Khi tới những nơi này cần mang theo khăn tắm, dầu gội, sữa tắm và gói ghém cẩn thận. Cần tắm và lau cơ thể kỹ lưỡng trước khi vào bồn.
+ Không được ngồi bệt trên sàn nhà: Cho dù bạn có mệt mỏi tới đâu cũng nên nhớ không nên ngồi bệt trên sàn nhà bởi đây được xem là nơi rất bẩn, đặc biệt là những nơi công cộng. Ngay cả hành động ngồi xổm cũng không được vì mọi người ở đây thường tưởng tượng ngồi xổm là hành động của tội phạm hoặc xã hội đen. Bởi thế nên khi đi phương tiện công cộng không còn ghế thì bạn nên đứng nhé.

   Tóm lại phong cách giao tiếp của người Nhật hiện nay vẫn còn dè dặt, kín đáo. Nhiều điều rất nhỏ nhặt nhưng lại trở thành những đặc trưng cơ bản trong giao tiếp và sinh hoạt của người Nhật.

   Trước khi đặt chân tới đất nước “mặt trời mọc”, HanoiLink sẽ có khóa đào tạo ngắn hạn giúp bạn trang bị đầy đủ những kiến thức về văn hóa, bản sắc con người nơi đây để có thể hòa nhập nhanh chóng.